අපරාධ සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය නූතන සමාජයේ දැඩි සමාජ ගැටලුවක් වන අතර එය පුද්ගලයන්ට, පවුල්වලට සහ ප්‍රජාවන්ට බලපායි. වර්තමානයේ ද රජය විසින් නීති පද්ධති සහ දඬුවම් ක්‍රියාත්මක කරමින් පවතියි. අපරාධ හැසිරීම්වල මූල හේතු ආමන්ත්‍රණය කිරීමට බෞද්ධ ඉගැන්වීම් පමණක් සෑමවිටම ප්‍රමාණවත් නොවේ. බෞද්ධ ඉගැන්වීම් තුළින් තම අභ්‍යන්තර පරිවර්තනය, සදාචාරාත්මක විනය සහ මානසික සංවර්ධනය කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමෙන් අපරාධ සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය යම්තාක් දුරකට පාලනය කිරීම සඳහා බුදුදහම ගැඹුරු සහ සදාචාරාත්මක ප්‍රවේශයක් ඉදිරිපත් කරයි.
අපරාධ (Crime) සමාජයක් හෝ රජයක් විසින් ස්ථාපිත කරන ලද නීති උල්ලංඝනය කරන ඕනෑම ක්‍රියාවක් හෝ හැසිරීමකි. එය සොරකම, වංචාව, පහරදීම හා මිනීමැරුම් ලෙස වර්ගීකරණය කළ හැකිය. අපරාධ කටයුතුවලට නීතියෙන් දඬුවම් ලැබිය හැකි අතර දඩ මුදල්, සිරගත කිරීම හෝ වෙනත් නීතිමය ප්‍රතිවිපාක වැනි දඬුවම්වලට ලක්විය හැක.
ප්‍රචණ්ඩත්වය (Violence) යනු තමාට, අන් අයට හෝ කණ්ඩායමකට එරෙහිව තර්ජන හෝ බලය හිතාමතාම භාවිත කිරීම වන අතර එමඟින් හානියක්, තුවාලයක් හෝ මරණයක් සිදු වේ. ශාරීරික හා මානසික ප්‍රචණ්ඩත්වය ලෙස එය සිදුවිය හැකිය. සියලු ප්‍රචණ්ඩත්ව තත්ත්වයන් අනිවාර්යයෙන්ම අපරාධයක් ලෙස නොසැලකේ (උදා: ආත්මාරක්ෂාව), නමුත් මිනීමැරුම් හෝ පහරදීම වැනි බොහෝ ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියාවන් අපරාධකාරී වැරදි වේ.
අපරාධ පිළිබඳ ව පු`ඵල් විග්‍රහයක් ඉදිරිපත් කිරීමට උත්සාහ කරන අපරාධ විද්‍යා ශබ්දකෝෂය එය ප්‍රධාන දෘෂ්ටිකෝණ කිහිපයක් ඔස්සේ හඳුනාගත හැකි බව පෙන්වාදෙයි. අපරාධයක් නීතිය තුළ නිර්වචනය කර ඇති ආකාර කිහිපයකි. අපරාධය සහ පාපය ලෙස, අපරාධය රෝගයක් ලෙස, අපරාධය සමාජ සංවිධානයක් ලෙස, අපරාධ සමාජ ක්‍රියාවලියක් ලෙස ආදි වශයෙනි. ජේම්ස් ස්ටීවන් (James Stephen) ඔහුගේ අපරාධ නීතිය සහ ඉතිහාසය 1883 නමැති කෘතියේ සඳහන් කරන්නේ අපරාධයකට දඬුවම් දීමේදී ඔහුගේ වයස, මානසික තත්ත්වය අවධානයට ලක් කළ යුතු බවයි. ඩී. ආර්. ටැෆ්ට් (Donald R. Taft) පෙන්වා දෙන්නේ සමාජ සම්මත නීති කැඩීම පෙරළා සමාජයට ම අහිතකර ආකාරයෙන් බලපාන බැවින් එම සමාජ විරෝධි චර්යාව අපරාධ ලෙස පවතින නීතිය ලෙස සලකා බලන බවයි.
ජී. අවනෙසොව් නමැති නව මාක්ස්වාදී අපරාධ විද්‍යාඥයා තම අපරාධ විද්‍යාවේ මූලධර්ම නමැති කෘතියෙන් අපරාධයන්හි මූලික ලක්ෂණ පෙන්වා දෙයි. සමාජ අවදානම, නීති විරෝධි බව, වැරැද්දක් බව සහ දඬුවමක් ලැබෙන බවයි. සොරකම්, මිනීමැරුම් සහ ගෘහස්ථ ප්‍රචණ්ඩත්වය ඇතුළු අපරාධ සමාජ සමගියට බාධා කරයි. වර්තමාන සමාජයේ දිගින් දිගටම අපරාධ සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය ද`ඵලමින් පවතී. ළමා අපරාධ, ස්ත්‍රී දූෂණ ඒ අතර ප්‍රමුඛ වේ. දීඝ නිකායේ අග්ඤ්ඤ සූත්‍රයේ දී සමාජ පරිණාමය වන විට සොරකම, වංචාව, හිංසනය සිදු බව සාක්ෂි සපයයි. බෞද්ධ ඉගැන්වීම් දෙස අවධානය යොමු කිරිමේ දී අවිහිංසාව යන බෞද්ධ මූලධර්මය උගන්වන්නේ අන් අයට හානි කිරීම තමන්ට දුක් විඳීමට හේතු වන බවයි. වෛරයෙන් වෛරය නොසංසිඳෙන බවත්, අවෛරයෙන් මෛත්‍රීය සංසිඳෙන බවත් බෞද්ධ ඉගැන්වීම වේ.
ගිහියාගේ නිත්‍ය ශීලය වන පන්සිල් මඟින් දෛනික ජීවිතයට අවශ්‍ය ආචාරධර්ම එකතු කරයි. කරණීය මෙත්ත සූත්‍රය මගින් කරුණාව සහ අනුකම්පාව වර්ධනය කිරීමට මෙන් ම කෝපය සහ වෛරය අඩු කිරීමට උගන්වයි. මෛත්‍රී භාවනාව ඉවසීම පුහුණු කිරීම දිරිමත් කරයි. බන්ධනාගාරවල භාවනා වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක කිරීම ආක්‍රමණශීලීත්වය අඩු කිරීමට සහ පුනරුත්ථාපනය ප්‍රවර්ධනය කිරීමට උපකාරී වන බව නූතන පර්යේෂණවලින් පෙනීයයි.
බෞද්ධ ආචාරධර්ම පාසල් සහ විශ්වවිද්‍යාල අධ්‍යාපනයට ඒකාබද්ධ කිරීමෙන්, කුඩා කල සිටම සදාචාරාත්මක වටිනාකම් ඇති පරිසරයක් නිර්මාණය කළ හැකිය. එවිට අපරාධ සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය අවම වන්නේ විනයෙන් සහ ශික්ෂණයෙන් යුතු දරු පරපුරක් කුඩාකල සිට බිහිවීමෙනි.
අපරාධ සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය අවම කිරීමෙහිලා බෞද්ධ ඉගැන්වීම්
අපරාධ සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය නූතන සමාජයේ දැඩි සමාජ ගැටලුවක් වන අතර එය පුද්ගලයන්ට, පවුල්වලට සහ ප්‍රජාවන්ට බලපායි. වර්තමානයේ ද රජය විසින් නීති පද්ධති සහ දඬුවම් ක්‍රියාත්මක කරමින් පවතියි. අපරාධ හැසිරීම්වල මූල හේතු ආමන්ත්‍රණය කිරීමට බෞද්ධ ඉගැන්වීම් පමණක් සෑමවිටම ප්‍රමාණවත් නොවේ. බෞද්ධ ඉගැන්වීම් තුළින් තම අභ්‍යන්තර පරිවර්තනය, සදාචාරාත්මක විනය සහ මානසික සංවර්ධනය කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමෙන් අපරාධ සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය යම්තාක් දුරකට පාලනය කිරීම සඳහා බුදුදහම ගැඹුරු සහ සදාචාරාත්මක ප්‍රවේශයක් ඉදිරිපත් කරයි. සමාජයේ අපරාධ සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය අඩු කිරීම සඳහා උපයෝගී වන බෞද්ධ ඉගැන්වීම් යෙදිය හැකි ආකාරය මෙම ලිපියෙන් පහත පරිදි ගවේෂණය කරයි.
- අපරාධ සහ ප්‍රචණ්ඩත්වයේ මූලහේතු තේරුම් ගැනීම
අපරාධ සහ ප්‍රචණ්ඩත්වයේ මූලහේතු තේරුම් ගැනීම මූලිකව ම කළ යුතු වේ. බුදුදහම සමාජ ගැටලු සහ අපරාධවලට මූලහේතු ලෙස පුද්ගල සන්තානයේ ඇති ලෝභ, දෝෂ සහ මෝහ යන හේතු හඳුනාගනී. ලෝභය නම් ඇලෙන ස්වභාවයයි. දෝෂය නම් ගැටෙන ස්වභාවයයි. මෝහය නම් මූලාවෙන ස්වභාවයයි. මෙම ත්‍රිවිධ අකුසල් නිසා සිත අපිරිසිදු වේ. ඒවායින් මිනිසුන් සොරකම, මිනීමැරුම් සහ වංචාව වැනි අපරාධ සිදු කිරීමට හේතු වේ. එබැවින්, අපරාධ සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය පාලනය කිරීම සඳහා ඕනෑම ඵලදායී ප්‍රවේශයක් ආරම්භ කළ යුත්තේ මෙම මානසික අපිරිසිදුකම් අවම කිරීමෙනි.
- ශික්ෂා පද පහ (පංච සීල) ප්‍රගුණ කිරීම
ශික්ෂා පද හෙවත් ගිහියාගේ නිත්‍යශීලය මඟින් මිනිසාට මූලික සදාචාරාත්මක මාර්ගෝපදේශයක් සපයයි. පුද්ගලයන් මෙම ශික්ෂා පද අනුගමනය කරන්නේ නම්, අපරාධ සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය සැලකිය යුතු ලෙස අඩු කළ හැකිය. ඝාතනයෙන් වැළකීම (පාණාතිපාතා වේරමණි සික්ඛාපදං සමාදියාමි) – සියලු ජීවීන් ආරක්ෂා කිරීම කෙරෙහි බැඳෙයි. සොරකම් කිරීමෙන් වැළකීම (අදින්නාදානා වේරමණි සික්ඛාපදං සමාදියාමි) – අවංකභාවය දිරිමත් කරන අතර සොරකම නොකිරීමටත්, අන්සතු වස්තුව ආරක්ෂා කිරීමටත් බැඳෙයි. ලිංගික වැරදි හැසිරීමෙන් වැළකීම (කාමේසු මිච්චාචාරා වේරමණි සික්ඛාපදං සමාදියාමි) – තමන්ට හිමි කාම වස්තුව සමග පමණක් ලිංගික ජීවිතය ගත කිරීම අනුමත කරයි. බොරු කතාවලින් වැළකීම (මුසාවාදා වේරමණි සික්ඛාපදං සමාදියාමි) – වංචාව සහ වංකකම අඩු කිරීමට උපදෙස් ලබාදෙයි. අවසාන වශයෙන් මත්ද්‍රව්‍යවලින් වැළකීම (සුරාමේරය මජ්ජපමාදට්ඨානා වේරමණි සික්ඛාපදං සමාදියාමි) – බොහෝ අපරාධවලට සහ ප්‍රචණ්ඩත්වයට තුඩුදෙන මත්වතුර පානයෙන් වැළකීම උගන්වයි. පුද්ගල සහ සමාජ මට්ටමින් මෙම ශික්ෂා පද ප්‍රගුණ කිරීමෙන් අපරාධ අනුපාතය ඵලදායී ලෙස අඩු කළ හැකිය.
- නිවැරදි දැක්ම වර්ධනය කිරීම (සම්මා දිට්ඨි)
ජීවිතය පිළිබඳ නිවැරදි අවබෝධයක් තිබීමේ වැදගත්කම බුදුරජාණන්වහන්සේ අවධාරණය කළහ. ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයේ පළමු පියවර වන නිවැරදි දැක්ම, පුද්ගලයන්ට තම ක්‍රියාවන්හි (කම්ම) ප්‍රතිවිපාක දැකීමට සහ ප්‍රඥාව වර්ධනය කිරීමට දිරිගන්වයි. අයහපත් ක්‍රියාවන් දුක් විඳීමට හේතු වන බවත් යහපත් ක්‍රියාවන් සතුට ගෙන දෙන බවත් මිනිසුන් තේරුම් ගත් විට, ඔවුන් අපරාධ ක්‍රියාකාරකම්වල යෙදීමට ඇති ඉඩකඩ අඩුය.
- කරුණාව (මෛත්‍රී) වගා කිරීම
භාවනාව (මෛත්‍රී භාවනාව) පුරුදු කිරීම මඟින් කෝපය, වෛරය සහ සතුරුකම තුරන් කිරීමට උපකාරී වේ. මෙම ක්‍රමය මගින් මනස සියලු ජීවීන් කෙරෙහි කොන්දේසි විරහිත ආදරය සහ හොඳ හිත පිළිබඳ හැඟීම් ජනනය කිරීමට පුහුණු කරයි. මිනිසුන් කරුණාවේ මානසිකත්වයක් වර්ධනය කරගන්නේ නම්, ප්‍රචණ්ඩකාරී තත්ත්වයන් සැලකිය යුතු ලෙස අඩු කළ හැකිය. පාසල්, බන්ධනාගාර සහ සේවා ස්ථානවල මෛත්‍රී භාවනාව ප්‍රගුණ කිරීම වඩාත් සාමකාමී සහ සුහදශීලී සමාජයක් නිර්මාණය කිරීමට උපකාරී වේ.
- සිහිකල්පනාව සහ ස්වයං පාලනය ප්‍රවර්ධනය කිරීම
නිෂේධාත්මක හැඟීම් සහ ආවේගශීලි ක්‍රියාවන් පාලනය කිරීමේදී සිහිකල්පනාව (සති) තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කරන බව බුදුදහම උගන්වයි. පුද්ගලයන් සිහිකල්පනාව වර්ධනය කරන විට, ඔවුන් ක්‍රියා කිරීමට පෙර ඔවුන්ගේ සිතුවිලි සහ හැඟීම් පිළිබඳව දැනුවත් වේ. මෙම ස්වයං දැනුවත්භාවය ප්‍රචණ්ඩකාරී ප්‍රතික්‍රියා සහ අපරාධකාරී හැසිරීම් වළක්වා ගත හැකිය. මෙය ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයේ ද සම්මා දිට්ඨි ලෙසින් නම් කොට ඇත.
- ත්‍යාගශීලීත්වය සහ අනුකම්පාව තුළින් සමාජ සමගිය දිරිමත් කිරීම
බුදුරජාණන්වහන්සේ ත්‍යාගශීලිත්වයේ (දාන) සහ අනුකම්පාවේ (කරුණා) වැදගත්කම පිළිබඳ උගන්වා ඇත. මෙම වටිනාකම් පෝෂණය කරන සමාජයක් තුළ දරිද්‍රතාවය සහ සමාජ අසමානතාවය වැනි අපරාධවලට තුඩු දෙන සාධක අඩු කරයි. ප්‍රජා සහයෝගය, පුණ්‍ය කටයුතුවලට උපකාර කිරීම් ආදි පුද්ගල දිරිමත් කරන වැඩසටහන් අපරාධ ක්‍රියාකාරකම් සඳහා පෙළඹවීම අඩු කළ හැකිය.
- බෞද්ධ උපදේශනය සහ පුනරුත්ථාපනය
දඬුවම් කෙරෙහි පමණක් අවධානය යොමු කරනවා වෙනුවට, බෞද්ධ ඉගැන්වීම් අපරාධකරුවන් පුනරුත්ථාපනය කිරීම සහ පරිවර්තනය කිරීම උදෙසා ද උපයෝගී කොටගත හැකිය. බෞද්ධ උපදේශනය පුද්ගලයන්ට ඔවුන්ගේ වැරදි හඳුනා ගැනීමට, සදාචාරාත්මක වටිනාකම් වර්ධනය කිරීමට සහ ඔවුන්ගේ හැසිරීම් ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමට උපකාරී වේ. බොහෝ බෞද්ධ භික්ෂූන්වහන්සේලා සහ සංවිධාන සිරකරුවන් සඳහා පුනරුත්ථාපන වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක කරන අතර, ඔවුන්ට භාවනාව සහ සදාචාරාත්මක ජීවිතය ඉගැන්වීම තුළින් සාමකාමීව සමාජයට නැවත ඒකාබද්ධ වීමට උපකාරී වේ.
සමස්තය දෙස බැලීමෙන් අවසාන වශයෙන් සාකච්ඡා කළ හැකි වන්නේ සමාජ ගැටලුවලට මූලික වන හේතු හඳුනා ගැනීමෙන් අපරාධ සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය පාලනය කිරීම සඳහා බුදුදහමෙහි ඉගැන්වීම් ඉදිරිපත් කරන බවයි. ඊට අමතරව ආචාර ධර්ම පුහුණුව, සිහිකල්පනාව, අනුකම්පාව සහ ප්‍රඥාව තුළින්, පුද්ගලයන්ට අපරාධවලට සම්බන්ධ වීමෙන් වළක්වන ශක්තිමත් සදාචාරාත්මක පදනමක් වර්ධනය කර ගත හැකිය. වඩාත් සාමකාමී සමාජයක් නිර්මාණය කිරීම සඳහා රජයට, අධ්‍යාපන ආයතනවලට සහ සමාජ සංවිධානවලට බෞද්ධ ඉගැන්වීම් අපරාධ වැළැක්වීමේ වැඩසටහන්වලට ඒකාබද්ධ කළ හැකිය. අභ්‍යන්තර පරිවර්තනය සහ සදාචාරාත්මක හැසිරීම් පෝෂණය කිරීමෙන්, අපරාධ සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය සැලකිය යුතු ලෙස අඩු කරන සමකාමී ලෝකයක් අපට ගොඩනගා ගත හැකිය.
සඳමාලී උදේශිකා දිසානායක
සහකාර කථිකාචාර්ය, පාලි හා බෞද්ධ අධ්‍යයනාංශය,
රුහුණ විශ්වවිද්‍යාලය
