2023 ඔක්තෝබර් 07 වැනිදා හමාස් සංවිධානය ඊශ්‍රායලයට එල්ල කරන ලද ප්‍රහාරයෙන් පසුව ඊශ්‍රායලය විසින් හමාස් සංවිධානයට සහ පලස්තීනයට එරෙහිව යුද ප්‍රකාශ කරන ලදී. මෙම ගැටුම අතරතුර පලස්තීනය වෙනුවෙන් නිරන්තරයෙන් පෙනීසිටියේ ඉරානයයි. පසුගිය දා ඊශ්‍රායලය විසින් ඉරානයට ද ප්‍රහාර එල්ල කිරීමත් සමග ඊශ්‍රායල් – පලස්තීන ගැටුමේ ස්වරූපය සම්පූර්ණයෙන්ම ව්‍යාකූල තත්ත්වයට පත්වී ඇත. එම තත්ත්වය සහ මෙම ගැටුමේ අනාගතය පිළිබඳව භූ දේශපාලන විචාරක, ආචාර්ය ජගත් චන්ද්‍රවංශ මහතා පළ කළ අදහස් මෙසේය.
භූ දේශපාලන විචාරක – ආචාර්ය ජගත් චන්ද්‍රවංශ
ප්‍රශ්නය – මේ වනවිට ඊශ්‍රායලය සහ ඉරානය යුද්ධයක පැටලිලා සිටිනවා. ඔබගේ තක්සේරුව අනුව මෙම යුද්ධයේ අවසානය කුමක්වේවිද?
පිළිතුර – ඇමරිකාව, රුසියාව ඇතුළු කිසිම පාර්ශ්වයක් මෙම යුද්ධයට කැමති නැහැ. සෑම පාර්ශ්වයක්ම කියන්නේ යුද්ධය නතර කරල සාම සාකච්ඡා කරන්න කියන එක තමයි. ඊශ්‍රායල් ජාතිකයන්ගේ සහ ඉරාන ජාතිකයන්ගෙන් බහුතරයක් මෙම යුද්ධයට කැමති නැහැ. බහුතරයක් දේශපාලන විචාරකයන් දකින්නේ බෙංජමින් නෙතන්යාහු අගමැතිවරයාගේ පෞද්ගලික පැවැත්ම සඳහා මෙම යුද්ධය කරන බව තමයි. රුසියාව ඇතුළු බි්‍රක්ස් සංවිධානයට අයත් රටවලුත් මෙම යුද්ධය දකින්නේ යුක්රේනයේ සෙලෙස්කි ඔහුගේ පැවැත්ම සඳහා කරන යුද්ධය ලෙස තමයි.
දැනට ලැබිල තිබෙන තොරතුරු අනුව ඊශ්‍රායලයේ මිසයිල ආරක්ෂණ පද්ධතියට විශාල වශයෙන් හානි සිදුවී තිබෙනවා. එම නිසා ඊශ්‍රායලයේ තිබූ ප්‍රධාන තෙල් පිරිපහදුවකුත් විනාශ වෙලා තිබෙනවා. ඒ වගේම හයිතා නමැති වරාය වටාත් විශාල හානියක් සිදුවී තිබෙනවා. ඒ වගේම ඉරානය ඊශ්‍රායලයේ ජනතාවට දැනුම් දී තිබෙන විදුලි මධ්‍යස්ථාන සහ න්‍යෂ්ටික පර්යේෂණ කරන ආයතන අසලින් ඉවත් වන ලෙස. ඊශ්‍රායලය කියන්නේ කුඩා රටක්. නමුත් ඉරානය කියන්නේ කඳු, වනාන්තරවලින් සමන්විත විශාල රටක්. එම හේතු සාධකයන් නිසා ඊශ්‍රායලයේ පැවැත්ම පිළිබඳ ලොකු ප්‍රශ්නයක් මතුවෙනවා. එම හේතු සාධකයන් ඊශ්‍රායලයට බල කරනවා මෙම යුද්ධය නතර කරන ලෙසට. මෙම යුද්ධය පටන් ගත්තේ ඊශ්‍රායලය විසින්. එම නිසා මෙම යුද්ධය නතර කිරීමට සිද්ධ වෙන්නෙත් ඊශ්‍රායලයට.
ප්‍රශ්නය – හමාස් සංවිධානය 2023 ඔක්තෝබර් 07 දින ඊශ්‍රායලයට දැවැන්ත ප්‍රහාරයක් එල්ල කරල එරට ජනතාව ප්‍රාණ ඇපකරුවන් ලෙස පවා පැහැරගෙන ගියා. එම ප්‍රහාරයෙන් පසුව නේද බෙංජමින් නෙතන්යාහු අගමැතිවරයා පලස්තීනයට එරෙහිව යුද ප්‍රකාශ කළේ?
පිළිතුර – ඊශ්‍රායලය නමැති රට, පිහිටුවපු දවසේ සිට අසල්වැසි රටවල් සමග යුද්ධ කරනවා. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය 1948 දී ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද ප්‍රඥප්තියට අනුව එම භූමියේ ඊශ්‍රායලය මෙන්ම පලස්තීනය නමිනුත් රාජ්‍යයක් පැවතිය යුතුයි. යසර් අර්පත් ජීවතුන් අතර සිටිනතුරා පලස්තීන විමුක්ති සංවිධානයේ නායකයා ලෙස ඒ සඳහා සටන් කළා. පලස්තීන විමුක්ති සංවිධානය, නොබැඳි ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ සාමාජිකයෙක්. ඒ වගේම එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ පූර්ණ සාමාජිකයෙක් නොවුණත් සාමාජිකයෙක්.
මේ වනවිට ඊශ්‍රායලයට, පලස්තීනය සමග යුද්ධ කිහිපයක්ම කරලා තිබෙනවා. එම යුද්ධවලින් ඊශ්‍රායලය, පලස්තීනයට අයත් භූමිය අත්පත් කරගෙන තිබෙනවා. එපමණක් නොවෙයි ඊශ්‍රායලය ඊජිප්තුව සමග වගේම ලෙබනනය සමගත් යුද්ධ කළා. ඊශ්‍රායලය කියන්නේ අසල්වැසි රටවල් සමග යුද්ධ කරන රටක්.
ඊශ්‍රායලයේ හිටපු අගමැතිවරයෙකු වන එහුද් ඔල්මර්ත් ප්‍රකාශ කරලා තිබෙනවා, හමාස් සංවිධානය යනු බෙංජමින් නෙතන්යාහු විසින් තමන්ගේ පෞද්ගලික බලය තහවුරු කර ගැනීම සඳහා බලගැන්වූ පලස්තීනුවන් කොටසක් කියලා. ඒ අනුව නම් එතන ක්‍රියාත්මක වන්නේ එංගලන්තයේ බෙදා පාලනය කිරීමේ න්‍යායයි. යසර් අර්පත්ට බලය තිබුණේ වම් ඉවුර ප්‍රදේශයේ. නමුත් ගාසා තීරයේ පැවැති මැතිවරණයේදී බලය පිහිටුවූයේ හමාස් සංවිධානය. හමාස් කියන්නේ ගාසා තීරයේ බලය තිබුණ ඊශ්‍රායලය විසින් පිළිගත් පාර්ශ්වයක්.
බෙංජමින් නෙතන්යාහුට තවදුරටත් බලය පවත්වාගෙන යෑම සඳහා යුද්ධයක් අවශ්‍යයි. අවසන් වරට පැවති මැතිවරණයේදී නෙතන්යාහු බලයට ආවේ රැඩිකල්වාදී කණ්ඩායම් සමග එකතු වෙලා. සුළු බහුතරයකින් තමයි නෙතංයාහු බලය පිහිටුවූයේ. ඔහුට තවදුරටත් බලය පවත්වාගෙන යෑම සඳහා ව්‍යවස්ථාව වෙනස් කළ යුතු වනවා. එම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයට එරෙහිව විපක්ෂය සහ ජනතාව විරෝධතා දියත් කරනවා. මහ පාරේ හර්තාල්, විරෝධතා සිද්ධ කරනවා. එම පසුබිමේ තමයි ඔක්තෝබර් ප්‍රහාරය කරළියට එන්නේ. එය සිද්ධ වූයේ කෙසේද කියල කියන්න අපි දන්නේ නැහැ. නමුත් එම සිදුවීම් අතර සහසම්බන්ධයක් තිබෙන බවට සැක සංකා මතුවෙලා තිබෙනවා.
ප්‍රශ්නය – ඊශ්‍රායලයේ හිටපු අගමැති එහුද් ඔල්මර්ත්ගේ ප්‍රකාශය ගැන පලස්තීන පාර්ශ්වයේ අදහස් කුමක්ද?
පිළිතුර – එහුද් ඔල්මර්ත්ගේ අදහස අනුමත කරන පලස්තීනුවන් පමණක් නොවෙයි ඊශ්‍රායල් ජාතිකයනුත් සිටිනවා. එහුද් ඔල්මර්ත් කියන්නේත් යුදෙව් ජාතිකයෙක්. යුද්ධය ආරම්භ කිරීමට පෙර ඊශ්‍රායලය තුළ නෙතන්යාහුට පක්ෂව 40%ක පමණ පිරිසක් හෝ සිටියේ නැහැ. පැහැදිලිවම ඊශ්‍රායලය තුළ බලය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් තිබෙනවා.
ප්‍රශ්නය – අද වනවිට ඉරානය නමැති රට පිහිටා තිබෙන භූමියේ අතීතයේදී පිහිටා තිබුණේ පර්සියාව නමැති රට. පර්සියාව ආක්‍රමණය කරලා එරටින් පර්සි ජාතිකයන් පලවා හැරලා තමයි ඉරානය පිහිටුවා තිබුණේ.
ඊශ්‍රායල් – ඉරාන යුද්ධය ආරම්භවීමෙන් අනතුරුව ජාතිය ඇමතූ අගමැති බෙංජමින් නෙතන්යාහු පර්සියාව පිළිබඳවත් ඉරාන ජනතාවට නිදහස ලබාදෙන බවත් ප්‍රකාශ කළා. එම ප්‍රකාශයන් ඔබ දකින්නේ කෙසේද?
පිළිතුර – රුසියාවට විරුද්ධව යුක්රේනය අවුස්සල ඇමරිකාවේ ජෝ බයිඩන් ජනාධිපතිවරයා ප්‍රකාශ කළේත්, පුටින්ගේ පාලනයෙන් රුසියන් ජනතාව මුදාගන්නා බව තමයි. නමුත් රුසියාවේ ජනතාවගෙන් 80%කට වඩා පුටිං ජනාධිපතිවරයාට කැමැතියි. ඒ වගේම බටහිර රටවල ජනයා අතරත් වැඩියෙන්ම ජනප්‍රිය නායකයා පුටිං. පුටිංගේ පාලන කාලය තුළදී සිදුවී තිබෙන වෙනස වෙනත් කිසිදු රටක සිදුවූ වෙනසකට සමාන කරන්න බෑ. ඉරානය කියන්නෙත් පසුගිය දශක කිහිපය තුළ බටහිර රටවල් සම්බාධක පනවා තිබියදීත් විශාල වශයෙන් දියුණු වූ රටක්. ඉරානය පසු ගිය කාලයේ ඉදිකළ වරායවල් ඉතා දියුණු මට්ටමක තිබෙනවා. ඉරානය තමන්ගේම ආරක්ෂණ පද්ධතියක් දියුණු කරගෙන තිබෙනවා. ඒ වගේම ලෝකයෙන් තුන්වෙනියට සබ්මැරීන් බළඇණිය තිබෙන්නේ ඉරානයට. ඉරානයට පනවා තිබෙන සම්බාධක මැද එරට ඔවුන්ගේ නැව්වලින් තෙල් ගනුදෙනු කරනවා. චීනයට සිටින ප්‍රධාන වෙළෙඳ ගනුදෙනු කරන රටක් තමයි ඉරානය. එම නිසා ඊශ්‍රායලයේ අගමැති බෙංජමින් නෙතංයාහුට කියන්න බැහැ ඉරානයේ ජනතාව නිදහස් කරගන්න බව.
ඉරානය තමයි ඊශ්‍රායලය පිළිගත් කලාපයේ පළමු රට. ඒ වනවිට එරට පාලකයා ලෙස කටයුතු කළේ ෂා රජු. ෂා රජු යුදෙව්වන් සමග ගනුදෙනු කළා. ඉරානයේ සිදුවූ විප්ලවයෙන් අනතුරුව තමයි එම තත්ත්වය වෙනස් වූයේ. එරට තුළ සිද්ධ වූයේ ජනතා විප්ලවයක්. එම විප්ලවය තුළ ආගමික නායකයෙක් සහ ආගමික පසුබිමක් තිබෙනවා. නමුත් ඉරානය තුළ ආගමික නිදහස තිබෙනවා. එරට තුළ යුදෙව්වන් සිටිනවා. ආර්මේනියන් ජාතිකයන් සිටිනවා. ඒ වගේම ක්‍රිස්තියානි බැතිමතුන් සිටිනවා. මැදපෙරදිග වෙන රටවල්වලට වඩා ආගමික නිදහස ඉරානයේ තිබෙනවා.
බටහිර රටවල් කියන්නේ ඔවුන්ගේ ආකෘතියේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් තිබිය යුතු බව තමයි. බටහිර රටවල් අපටත් කියන්නේ ඒක තමයි. නමුත් අපට වසර 2500ක ඉතිහාසයක් තිබෙනවා. ඒ අනුව බැලුවහම අපේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, ඔවුන්ගේම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය විය යුතු නැහැ. ඉරානයටත් එබඳු ඉතිහාසයක් තිබෙනවා. එම නිසා බටහිරට බැහැ ඉරානයේ ජනතාව මොකද්ද කරන්න ඕනි කියල කියන්න.
ප්‍රශ්නය – මෙම යුද්ධය ආරම්භ කිරීමෙන් පසුව ඇමරිකානු ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ප්‍රකාශ කළා පලස්තීන ජනතාවට වෙනත් අරාබි රටවලින් ඉඩම් ලබාදිය යුතු බව. ඒ අනුව පැහැදිලි වනවා පලස්තීන ජනතාව එම භූමියෙන් ඉවත් කිරීමේ සැලසුමක් තිබෙන බව. එම ප්‍රකාශය පිළිබඳව ඔබේ අදහස කුමක්ද?
පිළිතුර – ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ජනාධිපතිවරයාගේ ප්‍රවේශයට වඩා රුසියාව ඇතුළු සෝවියට් දේශයට අයත්ව තිබූ රටවල්, චීනය වැනි රටවල ප්‍රවේශය වෙනස් වෙනවා. දකුණු අප්‍රිකාව ජාත්‍යන්තර අධිකරණයේ ඊශ්‍රායලයට එරෙහිව නඩු තියෙනවා. ජනසංහාරයක් කරන බවට තමයි චෝදනා කරලා තිබෙන්නේ.
එහෙත් ට්‍රම්ප් ජනාධිපතිවරයා ඊශ්‍රායලයට සහයෝගය දක්වනවා. එතකොට ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ජනාධිපතිවරයා එම ජනසංහාරයට සහයෝගය දක්වනවා. එම සංහාරයට සහයෝගය දක්වන අතරේ මහා ඊශ්‍රායලය නමැති ව්‍යාපෘතියක් ක්‍රියාත්මක කර තිබෙනවා. ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ගේ මූලයන් සොයා බැලුවොත් ඔහුත් යුදෙව් ජාතිකයෙක් වෙනවා. ඔහුගේ පළමු ධුර කාලයේදී ඊශ්‍රායලයේ අගනගරය ලෙස ජෙරුසලම නම් කරනවා. එය ප්‍රධාන ආගම් තුනකට අයත් නගරයක් ලෙස පිළිගෙන තිබෙනවා. නමුත් එම ලෝක මතයට පිටින් යමින් ඇමරිකන් තානාපති කාර්යාලයත් එම නගරයට ගෙන එනවා. ඒ අනුව පෙනී යනවා ඩොනල්ට් ට්‍රම්ප් කරන සෑම ප්‍රකාශයක්ම අපි නීතියක් ලෙස දැකිය යුතු නැති බව. මම කියන්නේ එම මතය වැරදියි. පලස්තීනය කියන්නේ, පලස්තීනුවන්ගේ නිජභූමිය. එම භූමියේ අයිතිය ඔවුන්ට තිබෙනවා. එම භූමියෙන් ඔවුන් ඉවත් කිරීමට බැහැ.
ප්‍රශ්නය – මෙම යුද්ධය අපේ රටට මොන ආකාරයට බලපාවිද?
පිළිතුර – ඉරානය සහ කටාර් විසින් පාලනය කරන ප්‍රධාන ගෑස් නිෂ්පාදන මධ්‍යස්ථානයක් තිබෙනවා. එය ලෝකයේ ගෑස් සංචිතවලින් 10%ක් වනවා. එම මධ්‍යස්ථානවලට ප්‍රහාරයක් එල්ල වුවහොත් ගෑස් මිල ඉහළ යන්න පුළුවන්. මෙම යුද්ධය නිසා තෙල් බැරල් එකක මිල ඩොලර් 250 දක්වා ඉහළ යෑමේ අනතුරක් තිබෙනවා. එම තත්ත්වය අපේ ආර්ථිකයට බලපානවා. අපේ රටට ඩොලර් බිලියන 7ක පමණ ආදායමක් එන්නේ විදේශීය ශ්‍රමිකයන්ගෙන්. ඔවුන්ගෙන් විශාල පිරිසක් වැඩ කරන්නේ මැදපෙරදිග කලාපයේ. මෙම යුද්ධය දිගින් දිගටම පැවතුණහොත් එම සේවකයන් යළිත් මෙරටට එන්න ඉඩ තිබෙනවා. එසේ වුවහොත් අපට විශාල විදේශ විනිමය ප්‍රමාණයක් අහිමි වෙනවා.
ලංකාවට බොහෝ සංචාරකයන් පැමිණෙන්නේ මැදපෙරදිග තිබෙන ගුවන්තොටුපළවල්වලින් සහ සංචාරක සමාගම්වලින් තමයි. මෙම දින කිහිපය තුළ පමණක් සංචාරකයන් දෙතුන් දහසක් මෙරටට පැමිණීම නතර වී තිබෙනවා. ඒ අනුව පෙනී යනවා මෙම යුද්ධය අපේ සංචාරක ව්‍යාපාරයටත් ගැටලුවක් වන බව. එම බලපෑමත් මෙම යුද්ධය නිසා අපේ ආර්ථිකයට ඇතිවීමට ඉඩ තිබෙනවා.
සාකච්ඡාව – එරික් ගාමිණී ජිනප්‍රිය
ජගත් කණහැරආරච්චි
